İnsanlar, duygu, düşünce ve isteklerini uygun cümlelerle ifade etmeye çalışırlar ve bu cümleler çeşitli sözcüklerden oluşur. Birçok sözcük türü vardır ve bu sözcükler farklı alanlarda incelenebilir. Kurulan cümlelerde her bir sözcüğün farklı bir görevi bulunur. Sözcüklerin üstlendiği bu görevler onların türlerini belirler. Sözcükler, cümledeki kullanım yerine ve şekline göre isimlendirilir. Bu nedenle bir sözcüğün türünü öğrenmek için cümledeki yerine bakmak gerekir. Sözcük türleri konu anlatımında örneklendirmeler yapılabilir ve bu örneklerle konu daha kolay anlaşılır ve kavranır. Sözcük türleri konu anlatımında çeşitleri anlamlarıyla birlikte öğrenilmelidir. Sözcükler, tür bakımından üç gruba ve sekiz ayrı türe ayrılır. Sözcük Türleri ve Grupları
İsim Varlıkları ve kavramları karşılayan sözcük türüdür. Aralarında sıkı bir kavram bağı olan isimler daima birbirini anımsatır. Örneğin, "kalem" dediğimizde aklımızda hemen bir kalem canlanır. Ancak kavram konusunda bu her zaman geçerli değildir. Örneğin, "huzur" dediğimizde aklımızda somut bir şey belirmez ama bunun mutluluk verici bir şey olduğu hemen anlaşılır. İsimler kendi içinde türlere ayrılır. Varlıklara Verilişlerine Göre Cins İsmi Birbirleriyle benzerlikleri oldukça fazla olan ve çok sayıda bulunan varlıklardır. Örneğin; top, ağaç, defter, kalem gibi. Özel İsim Kendine ait isimleri olan ve benzerleri pek bulunmayan varlıklardır.
İsimler her zaman cins ismi olamayacağı gibi özel isim de olamaz. Örneğin; "Yazın tatilde denize gitmeyi çok severim." cümlesinde "deniz" cins isimdir. Ancak, "Bugün sınıf arkadaşım Denizlerin evine gideceğim." cümlesinde "Deniz" özel isim olmuştur. Bazen tam tersi durumlar da olabilir. Karşıladığı Varlığın Sayısına Göre Tekil İsim Sayı bakımından tek bir varlığı karşılayan isimlerdir. Çoğul İsim "-lar, -ler" eki eklenerek sayıca birçok varlığı karşılayan isimlerdir. Topluluk İsmi Çoğul eki almadan birçok topluluğun varlığını karşılayan isimlerdir. Topluluk isimleri de çoğul eki alabilir. Aldığı ek sayesinde birçok topluluğun fazla olduğunu bildirir. Sıfat (Önad) İsimleri belirten veya niteleyen sözcüklere verilen addır. Varlıklarıyla kendini belli eden sıfatlar tek başına kullanılamaz. Bir kavramın kendisini belirten sözcükler sıfat anlamını alır. Kendinden sonraki sözcüğün varlığını bildiren cümleler sıfat olarak adlandırılır. Örneğin; "Mavi denizi çok severim." cümlesinde "mavi" tek başına sıfat olmaz ama burada denizin maviliğini belirttiği için sıfat adını alır. Sıfatlar kendi içinde çeşitlere ayrılır. Niteleme Sıfatları Varlığın nasıl olduğunu bildiren ve yapısal özelliğini ortaya koyan sıfatlara verilen isimdir. Bir varlığın "nasıl" sorusuna cevap veren sözcükler niteleme sıfatı olarak adlandırılır. Belirtme Sıfatları Bir varlığın diğer varlıklarla olan ilgisini belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar kendi içinde dört gruba ayrılır.
Zamir (Adıl) İsim olmadıkları halde isim gibi adlandırılan sözcüklere zamir denir. Zamirler de kendi aralarında türlere ayrılır.
Şahıs Zamirleri Dilimizde altı şahıs zamiri vardır. İsimlerin yerine geçen bu zamirlere şahıs zamiri adı verilir. Dönüşlülük Zamirleri "Kendi" sözcüğüne verilen isimdir. İşaret Zamirleri İsimlerin yerini alan işaret zamirlerine denir. (Bu, şu, o gibi) Belgisiz Zamirler İsimleri tam olarak belli olmayan sözcüklerin yerini karşılayan zamirlere verilen isimdir. Soru Zamirleri İsimlerin yerine soru olarak geçen sözcüklere verilen isimdir. İsimler yerine soru zamiri getirilir. Zarf (Belirteç) İsimlerin varlıklarını karşıladığı, fiillerin ise hareketleri ve oluşları karşıladığı bilinir. İsmin niteliğini bildiren sözcüklere sıfat, fiillerin niteliğini bildiren sözcüklere ise zarf denir. Durum Zarfları Fiilin nasıl yapıldığını sorusuna cevap veren sözcüklere verilen isimdir. Zaman Zarfı "Ne zaman" sorusuna cevap veren sözcüklere verilen isimdir. Yer-Yön Zarfı "Nereye" sorusuna cevap veren sözcüklere verilen isimdir. Azlık-Çokluk Zarfları (Miktar) En geniş alana sahip olan bu zarf, değişik özellikler gösteren sözcüklere verilen isimdir. Soru Zarfı Zarfları bulmak için verilen sözcüklere verilen isimdir. "Nereye" sorusu hariç tüm sorulara cevap verir. |
Bakanay
12 Temmuz 2024 CumaBir sözcüğün türünü belirlemek için her zaman cümledeki yerine mi bakmamız gerekiyor? Örneğin, özel isimler tek başına belirli bir tür olarak kabul edilebilir mi, yoksa cümledeki kullanımına göre mi karar verilir?
Cevap yazAdmin
12 Temmuz 2024 CumaBakanay, bir sözcüğün türünü belirlemek için çoğu zaman cümledeki yerine bakmak gerekir. Ancak özel isimler genellikle türünü belirlemek için cümledeki kullanımına bağlı kalmadan, kendiliğinden belirli bir tür olarak kabul edilir. Örneğin, "Ankara" bir özel isimdir ve cümlede nasıl kullanılırsa kullanılsın, özel isim olma özelliğini yitirir. Yine de, sözcüğün cümledeki yeri ve bağlamı, onun diğer tür özelliklerini (özne, nesne, tümleç vb.) anlamak için önemlidir.