Fiiller Konu Anlatımı
Fiiller, sözcük bilgisi konusunda sıkça karışıklık yaşanan bir alan olup, dil bilgisinde oldukça geniş bir kapsamı içerir. Fiiller konusuna; fiil kipleri, çatılar, ek fiiller ve fiilimsiler dahildir.
Fiil (Eylem)
Fiiller, karşıladıkları eylemin niteliğine göre üçe ayrılır: - Kılış (İş) Fiilleri: Geçişlidir. Eylem özneden başka bir öğeye geçer. Bir fiilin kılış fiili olup olmadığını anlamak için fiilin başına "onu" kelimesi getirilir. Örneğin, "onu yıkamak".
- Oluş Fiilleri: Uzun sürede, kendiliğinden gelişen fiillerdir. Örneğin, "büyümek".
- Durum Fiilleri: Özneye ait bireysel hareketleri veya içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. Örneğin, "oturmak".
Fiiller anlatımda çekim alarak kullanılır. Çekimli fiil formülü: Fiil + Kip Eki + Şahıs Eki.
Fiil Kipleri
Fiil kipleri, basit zamanlı ve birleşik zamanlı olarak ikiye ayrılır: - Basit Zamanlı (Çekimli): Tek kip eki alır. Basit zamanlı fiiller, haber kipleri ve dilek kipleri olarak ikiye ayrılır.
Haber Kipleri - Görülen Geçmiş Zaman (Di)
- Duyulan Geçmiş Zaman (Miș)
- Şimdiki Zaman (Yor)
- Gelecek Zaman (Ecek)
- Geniş Zaman (Er)
Dilek Kipleri - Dilek-Şart (Se)
- İstek (E)
- Gereklilik (Meli)
- Emir (-)
Birleşik Zamanlı Fiiller: Birden fazla ek alır. Birleşik zamanlı fiiller, hikaye birleşik zaman, rivayet birleşik zaman ve şart birleşik zaman olmak üzere üçe ayrılır. - Hikaye Birleşik Zaman: Fiil + Basit Zaman + İdi. Örneğin: Geldiydi, gelmiști, geliyordu.
- Rivayet Birleşik Zaman: Fiil + Basit Zaman + İmiş. Örneğin: Koșarmıș, koșacakmıș.
- Şart Birleşik Zaman: Fiil + Basit Zaman + İse. Örneğin: Gelirse, giderse.
Yapılarına Göre Fiiller
Fiiller, yapılarına göre üçe ayrılır: - Basit Fiiller: Yapım eki almamış fiillerdir. Örneğin: "Gelmek".
- Türemiş Fiiller: Çeşitli köklerden yapım eki almış fiillerdir. Örneğin: "Başlamak".
- Birleşik Fiiller: İsim+yardımcı fiil ile oluşturulan ve kurallı birleşik fiiller olmak üzere ikiye ayrılır. Örneğin: "Yardım etmek".
Fiilimsi (Eylemsi)
Fiilimsiler, eylem oldukları halde aldıkları özel eklerle cümlede isim, sıfat ve zarf göreviyle kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler Üçe Ayrılır - İsim Fiil: -mek, -me, -iş eklerini alır. Örneğin: "Sana bakmaya geldim" (bakmaya kelimesi isim fiil görevindedir).
- Sıfat Fiil (Ortaç): -An, -Ası, -Mez, -Ar, -Dik, -Ecek, -Miș eklerini alır. Örneğin: "Solan çiçek".
- Zarf Fiil (Bağ Fiil): Zaman veya durum zarfı olarak kullanılırlar. Örneğin: "Hiç düşünmeden konuşuyordu".
Fiiller konusu, dil bilgisi sınavlarında ve genel dil kullanımında önemli bir yer tutar. Konuyu kavrayabilmek ve pratik yapmak için bol bol test çözmek faydalı olacaktır. |
Beşuş
12 Temmuz 2024 CumaFiiller karşıladıkları eylemin niteliğine göre üçe ayrılır denmiş, ama bazı fiillerin hangi kategoride olduğunu nasıl anlarız? Örneğin bir fiilin kılış fiili mi yoksa durum fiili mi olduğunu neye bakarak belirleyebiliriz? Bu konuda daha fazla örnek verir misiniz?
Cevap yazAdmin
12 Temmuz 2024 CumaMerhaba Beşuş,
Fiillerin hangi kategoriye ait olduğunu belirlemek bazen kafa karıştırıcı olabilir, ancak bazı temel ipuçları bu konuda yardımcı olabilir. Kılış fiilleri (iş fiilleri) genellikle bir nesne üzerinde etkisi olan fiillerdir. Örneğin, "yazmak," "yemek," "temizlemek" gibi fiiller bir nesne üzerinde doğrudan bir etki yaratır ve bu nedenle kılış fiili olarak sınıflandırılırlar. Durum fiilleri ise genellikle bir öznenin durumunu, hâlini ya da bir varoluş biçimini ifade eder ve nesneye ihtiyaç duymazlar. Örneğin, "oturmak," "uyumak," "kalmak" gibi.
Daha fazla örnek verelim:
Kılış Fiilleri:
- Kitap okumak (nesne: kitap)
- Yemek yapmak (nesne: yemek)
- Araba sürmek (nesne: araba)
Durum Fiilleri:
- Uykuya dalmak (nesne yok)
- Bahçede oturmak (nesne yok)
- Evde kalmak (nesne yok)
Bu ayrımları yaparken fiilin nesne gerektirip gerektirmediğine ve bir eylemin sonucunda bir nesne üzerinde değişiklik olup olmadığına bakmak genellikle yardımcı olur.
Umarım bu açıklamalar ve örnekler senin için faydalı olmuştur. Başka soruların olursa sormaktan çekinme.
Sevgiler,